Ringkasan Kertas Kerja Konvensyen Baitulmal Kebangsaan 2009

Pemerkasaan Entiti dan Sumber Perbendaharaan Baitulmal Melalui Dinamika Muamalat dan Undang-Undang Syariah
Oleh: JURAISH BIN KAMARUDDIN

Ringkasan (Summary)

Kertas ini menumpukan kepada aspek pemerkasaan baitulmal melalui kaedah pemerbadanan serta aspek peningkatan perbendaharaan baitulmal melalui kaedah penjenamaan produk muamalat baitulmal di samping aspek agihan hasil baitulmal yang menyentuh skala ekonomi makro yang lebih meluas.

1. PEMERKASAAN ENTITI BAITULMAL

Baitulmal perlu diperbadankan supaya ia mempunyai entiti undang-undang yang lebih kukuh, turun-temurun dan mempunyai locus standinya yang tersendiri. Dengan adanya locus standi tersendiri, baitulmal akan lebih mampu menggerakkan sepenuhnya fungsi ekonomi Majlis Agama Islam. Strategi pemerbadanan mampu memberikan imej korporat dan daya saing kepada baitulmal agar mampu menjadi ikon terkemuka dalam sektor ekonomi Islam. Kaedah undang-undang yang paling praktikal dalam memperbadankan baitulmal ialah melalui Perintah Majlis yang diperuntukkan antara lainnya di bawah seksyen 8 Enakmen Pentadbiran Agama Islam (Negeri Selangor) 2003.

Implikasi Pemerbadanan Baitulmal

Baitulmal boleh beroperasi sebagai satu perbadanan dengan menyerap perjawatan dan kos operasi sedia ada Majlis Agama Islam Negeri. Penyelarasan dalam sistem akaun wang Majlis perlu dilakukan setelah baitulmal diperbadankan. Kumpulan wang baitulmal perlu diletakkan dalam hierarki tertinggi dengan meletakkan kumpulan wang wakaf dan kumpulan wang zakat di bawah kumpulan wang baitulmal. Kumpulan wang Disatukan Majlis perlu diwujudkan sebagai kumpulan wang utama bagi semua hasil agama Islam yang diterima di bawah kumpulan wang baitulmal dan kumpulan wang Majlis yang lain.

Kriteria Bagi Perbadanan Baitulmal

Baitulmal perlu memiliki simpanan tetap yang membentuk satu rizab berkanun bagi memastikan kedudukan kewangannya lebih stabil terutama ketika kegawatan ekonomi. Rizab ini boleh dijadikan ekuiti saham yang diperlukan untuk mewujudkan bank milik baitulmal. Ia juga boleh membentuk satu ‘kumpulan wang bekaltua’ untuk membiayai bayaran pencen penjawatnya. Baitulmal juga perlu memberi penekanan kepada simpanan stok keperluan asasi seperti makanan, pakaian, ubat-ubatan dan sebagainya. Ini penting dalam menghadapi situasi kekurangan stok keperluan asasi di pasaran. Sistem pertanian, perladangan, perkilangan dan perindustrian asas milikan baitulmal perlu diusahakan untuk menjamin stok keperluan asasi sentiasa mencukupi di pasaran.

Baitulmal juga perlu membentangkan belanjawan tahunannya di hadapan mesyuarat Majlis yang disiar secara langsung kepada awam melalui media elektronik. Ini dapat mempamerkan ketelusan baitulmal dan dapat meraih kepercayaan umat Islam untuk terus menyumbang kepada baitulmal. Agihan hasil baitulmal haruslah menyeluruh kepada makro ekonomi negara seperti agihan untuk orang bukan Islam yang mematuhi peraturan Islam, agihan untuk zawil arham, agihan dalam bentuk pinjaman modal perniagaan dan agihan dalam bentuk penyediaan kemudahan infrastruktur. Selain itu agihan khas perlu dibuat kepada DYMM Sultan, Majlis Agama Islam sendiri, Kerajaan Negeri, Kerajaan Persekutuan, badan bukan kerajaan (NGO) dan negara-negara Islam.

Alternatif Kepada Pemerbadanan Baitulmal

Diharapkan dalam masa terdekat satu ‘kumpulan wang baitulmal kebangsaan disatukan’ yang terbentuk daripada rizab berkanun setiap baitulmal negeri dapat diwujudkan. Mesyuarat Penyelarasan Baitulmal Kebangsaan JAWHAR bolehlah dilantik sebagai pentadbir kumpulan wang ini. Masalah semasa dalam pengurusan organisasi baitulmal negeri seperti ketidakseragaman nama dan fungsi baitulmal, kekurangan bidang perjawatan, ketiadaan cawangan baitulmal daerah, kegagalan membaitulmalkan institusi masjid, kekurangan unit sokongan dalam memungut hasil dan ketiadaan peraturan khas berkaitan pemungutan hasil baitulmal perlulah diselesaikan segera.

2. PEMERKASAAN SUMBER PERBENDAHARAAN BAITULMAL

Usaha gigih perlu dilakukan untuk mengkaji sumber perbendaharaan baitulmal yang bermasalah seperti wang riba di bank konvensional, wang ta’widh di bank Islam, dana tidak patuh syariah di pasaran modal Islam, wang syubhah atau haram, wang rasuah atau terimaan hadiah luar biasa, wang tidak dituntut, harta beku, wang denda kesalahan jenayah Syariah, harta terlucut hak akibat jenayah Syariah, harta orang murtad, harta orang mafqud, hasil fi Mahkamah Syariah dan fi Jabatan Agama Islam. Selain itu hasil qard hasan, tabarru’ dan potongan gaji sebagai infaq wajib pekerja Islam perlu dikaji untuk dilaksanakan dengan lebih berkesan.

3. PENJENAMAAN PRODUK MUAMALAT BAITULMAL

Produk muamalat tradisi yang ditawarkan oleh baitulmal seperti wakaf, hibah, wasiat dan sebagainya perlulah dijenamakan untuk kemudahpasaran dan menarik minat masyarakat untuk menyertainya. Penjenamaan ini perlu bagi menyesuaikan baitulmal dengan perkembangan semasa dalam dunia ekonomi Islam. Antara contoh jenama yang boleh diwujudkan ialah:

a) Produk Wasiat: Wasiyyah lil-Ummah dan Wasiyyah lil-Qarabah.

b) Produk Hibah: Al-hibah al-muntahiyyah bil-muawanah, Al-hibah thumma al-ukhuwwah, Al-hibah bil-Wakalah dan Al-hibah lil-Qarabah.

c) Produk Nazar: Nazar Tabarrur dan Nazar Mutlaq.

d) Produk Luqatah: Al-luqatah al-muntahiyyah bil-musyarakah.

e) Produk Pusaka: Faraid Mardudah lil-Ummah dan Faraid Zawil Arham.

f) Produk Wakaf: Wakaf Ta’liq, Wakaf Muallaq bil-Maut, Wakaf Zurriy / Ahliy dan Wakaf Nafsiy.

g) Produk Tabarru’: Tabarru’ Am dan Tabarru’ Wajib (Potongan Gaji)

h) Produk Qard Hasan: Qard Hasan Muwaqqat, Qard Hasan Mu’ajjal dan Qard Umra.